PARİS İKLİM ZİRVESİ’NDE (COP21) NELER KONUŞULUYOR?

Süleyman ÇETİN

UNFCCC, 1992’de Rio’da kabul edilen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği  Çerçeve Sözleşmesi demek. Sözleşmenin kabulüyle sözleşmeye taraf  ülkelerin dâhil olduğu Taraflar Konferansları (COP) dönemi başladı. İlk  konferans yani COP1 Berlin’de yapılırken, Kyoto Protokolü 1997’de COP3’te  imzalandı. Kyoto Protokolü Sera gazı emisyonlarının %5 azaltılmasını  hedefliyordu. Ancak ABD Senatosu imzalamadığı için 2004’e kadar  yürürlüğe giremedi ve sonrasında da uygulanamadı. Kyoto’daki hayal  kırıklığı, 2009  Kopenhag’daki COP15’te de devam etti. Bu yüzden COP21,  iklim  değişikliğiyle mücadele için son şans olarak görülüyor.

Uluslararası arenada yetersizliği dile getirilse de bağlayıcılığı süren tek uluslararası metin olan Kyoto Protokolü, 2020 yılında sona erecek. Dolayısıyla Paris’teki yeni anlaşma, 2020 yılı sonrasının iklim rejimini belirleyecek. Amaç, küresel ısınmayı +2 derecede tutmak. 195 ülke 40 bin delegeyle anlaşma için 30 Kasım-11 Aralık’ta BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (BMİDÇS) 21’inci Taraflar Toplantısı (COP 21) kapsamında Paris’te çalışıyor. Burada atılacak imzalar, sivil toplumun çalışmalarını, iş dünyasını ve en önemlisi hepimizi, tüm ekosistem ve canlıları ilgilendiriyor. Türkiye delegasyonu İklim Değişikliği Baş müzakerecisi ve Müsteşar Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Emin BİRPINAR başkanlığında yaklaşık 150 kişi ile Paris’te bulunuyor.

Kyoto Protokolü’nün bitimine 4 yıl kala hala en büyük kirleticilerden itirazlar var ve henüz Protokolü onaylamadılar. Yani Paris’te imzalanması beklenen yeni anlaşmanın bu konuda konsensüs sağlaması için ülkeler üzerinde “bağlayıcı” olması gerekiyor.

Diğer yandan 80 kadar ülke, Ulusal Emisyon Azaltım Beyanlarını (INDCs) BM’ye sunsa da bu azaltımın “yavaş” olacağı açıklanmakta.

Yoksul ve gelişmekte olan ülkelerin iklim değişikliği ile mücadelede sergileyecekleri uyum grafikleri de bu ülkelere aktarılacak finansal yardımlar için önemlidir.

Durban Platformu ile karara bağlanan “Yeşil İklim Fonu” için 2020 yılına kadar her yıl gelişmiş ülkelerin 100 milyar ABD Doları para aktarma taahhüdü sürüyor.

Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), 5. değerlendirme raporuna göre, 1901-2012 yılları arasında sıcaklık 0,9 santigrat derece arttı. Bunun da iki nedeni var; fosil yakıt ve net arazi kullanımı değişikliği yani karbondioksiti tutacak okyanus ve ormanların yok edilmesi. Grönland ve Antarktika buzulları son 20 yılda kütle kaybediyor; buzullar küçülmeye devam ediyor. 1900’dan beri toplamda deniz seviyesi 19 santimetre yükseldi. Olası senaryolara göre hiçbir şey yapılmazsa küresel sıcaklığın 5 dereceye kadar çıkabileceği belirtiliyor. IPCC raporunda net olarak başta kömür olmak üzere fosil yakıtların yüzde 80’ninin yer altında kalması gerektiği de ifade ediliyor.

Paris İklim Zirvesi’nde yani COP21’de ne konuşuluyor?

Yaşanabilir bir dünya için sıcaklığın 2 derecenin altında tutulması ve fosil yakıt rezervlerinin dörtte üçünün yer altında tutulması gerekiyor. İşte bu sebeple, BM üyesi 190’dan fazla ülke 2020’den itibaren geçerli olacak bir iklim sözleşmesi hazırlamak için bir araya geliyor. Amaç sera gazı emisyonlarını azaltarak iklim değişikliğinin getireceği olası felaketlerin önüne geçmek.

Şimdilik gelen haberlere göre “Paris anlaşması” değil de “Paris Çıktıları” ifadesiyle devam eden müzakerelerde üzerinde uzlaşılması gereken üç temel konu var;

• anlaşma uzun vadeli bir iklim mücadelesine ve uzun vadede karbon emisyonuna dair hükümler içerip içermeyeceği,
• ülkelerin iklim politikalarının nasıl takip edileceği ve yapının şeffaflığı,
• iklim değişikliği ile mücadeleye ayrılacak finansman ve bu finansmanın nasıl dağıtılacağı.

Paris’te devam eden müzakerelerin ikinci haftasında Yüksek Düzeyli Toplantılarında Bakanların katılımı ile tekrar hareketlenmiş oldu. Ev sahibi Fransa’nın zamandan kazanmak adına kilit konularda müzakere görevini bazı ülke bakanlarına devrettiğini söyleyebiliriz.

Türkiye İklim Değişikliği Konusunda Beyaz Bir Sayfa Açtı

Üst Düzey Oturumlarda Türkiye Çevre ve Şehircilik Bakanı Fatma Güldemet Sarı da konuşma yaptı. Sayın Bakan Konuşmalarında; “İklim değişikliği konusunda beyaz bir sayfa açan Türkiye, sorumluluklarını yerine getirmek için elinden geleni yapmaya çalışacaktır” ifadesini kullandı. Bakan Sarı, küresel iklim değişikliği meselesinin sadece bizim neslimiz için değil, aynı zamanda gelecek nesiller için de büyük bir tehdit arz ettiğini kaydetti. Sarı şunları dedi: “Ülkemizin sürdürülebilir olarak kalkınmasını sağlayacağız. Bundan sonraki süreçte yenilenebilir enerji çalışmalarımızı hızlandıracağız. Binalarımızı enerji verimli hale getireceğiz. 2023 yılı yüzde 30 yenilenebilir enerji hedefimize şüphesiz ulaşacağız. Paris iklim müzakerelerinde gelecek nesillerin korunması için iklim değişikliğine karşı alınacak tedbirlerin uygulanmasına da katkılarımızı sunacağız.”

Türkiye 2030’a kadar sera gazı emisyonunu olası büyüme senaryosu üzerinden yüzde 21 azaltacağını açıklarken;

• enerji alanında güneş enerjisini ve rüzgar enerjisini yükselteceğini,

• hidroelektrik enerji potansiyelinin tamamını kullanacağını,

• 2030’da nükleer santral kuracağını,

• elektrik iletim ve dağıtımındaki kaybı indireceğini söylüyor.

Türkiye 2020 yılında yapılacak olan İklim Zirvesi ve Taraflar Konferansı (COP26) için resmen adaylığını açıkladı. Ülkemiz Çölleşmeyle Mücadele Taraflar Konferansında Taraflar Konferansı konusunda deneyim kazandı. Türkiye için Kyoto Protokolünün yerine geçecek Paris anlaşmasının yürürlüğe gireceği yılda anlamlı bir COP başkanlığı olacaktır.

Türkiye özel sektör temsilcilerinin enerji verimliliği alanındaki iddialı projeleri ve uluslararası işbirliklerine çağrılarının önemli olduğunu dile getirebiliriz.

Dünya Bankası, Avrupa Yatırım Bankası… gibi finans kuruluşlarının UNFCCC İklim Değişikliği Müzakerelerinde aktif yer alması da diğer önemli bir katılım olduğu dile getirilebilir. Diğer yandan STK temsilcileri de gönüllü olarak süreçte aktif yer almaktadır. STK’lar kendi çalışmalarını yan etkinliklerde yayımlarken günlük bültenlerle hem delegeleri ve hem de kendi okurlarını bilgilendirmektedir.

Gençlerin Çalışmaları Nasıl Devam Ediyor?

BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (BMİDÇS) 21’inci Taraflar Toplantısı (COP 21) öncesinde “Uluslararası Genç İklim Hareketliliği” (IYCM) çeşitli toplantılar ve atölye çalışmalarıyla gençlerin dikkatini iklim değişikliğine çekerken gençleri müzakerelere hazırladılar. Paris’te bu sene ‘Gençlik Konferansı- COY11’ ile çalışmalarına başlayan gençler, iklim değişikliği müzakerelerinde yeni proje fikirlerini diğer gençlerle paylaşırken gençliğin enerjisini COP21’de göstermeye çalıştılar. Çölleşmeyle Mücadele 12. Taraflar Konferansı Ankara COP12 sonrasında kurulan Çölleşmeyle Mücadelede Gençlik Platformu iklim değişikliği müzakerelerini ve gençlik çalışmalarını izlerken çalışmalarına da devam ediyor.

Süleyman ÇETİN – Çevre Mühendisi